Hàng nghìn loại virus mới được khám phá, chúng xuất hiện ở bất kỳ đâu, trong không khí, động vật hay lòng đại dương. Vậy vì sao ngày càng có nhiều loại virus mới xuất hiện và chúng nguy hiểm đến đâu?
Virus ngày càng nhiều và nguy hiểm hơn
Virus ngày càng xuất hiện nhiều hơn
Môi trường sống của động vật bị phá hủy, đô thị hóa, trái đất nóng lên, hoạt động giám sát mầm bệnh phát triển là nguyên nhân nhiều loại virus mới được phát hiện.
Trang East Mojo thông tin, Covid-19 gần như không còn là tâm điểm được mọi người quan tâm quá nhiều khi bệnh đậu mùa khỉ bùng phát vào năm 2022, dịch cúm gia cầm diễn biến phức tạp và mới gần đây là các trường hợp nhiễm virus Marburg xuất hiện ở Guinea Xích đạo.
Theo tiến sĩ Lindsay Broadbent, giảng viên khoa Virus học, Đại học Surrey, ước tính có khoảng 1,67 triệu loại virus chưa được xác định đang lây nhiễm cho chim và động vật có vú. Trong số này, có tới 827.000 loài có khả năng lây nhiễm sang người.
Nhận định về nguyên nhân của tình trạng trên, Tiến sĩ Broadbent cho rằng việc nền văn minh và công nghệ trở nên tiến bộ, con người bắt đầu phá hủy môi trường sống của động vật và buộc chúng phải di cư đến những khu vực mới để tìm kiếm nguồn thức ăn. Việc làm này dẫn đến một thực trạng là các loài không tiếp xúc với nhau cũng phải chấp nhận chia sẻ chung môi trường sống. Cộng thêm hoạt động sống của con người, đây là "công thức hoàn hảo để" các loại virus mới nảy sinh.
Tốc độ đô thị hóa nhanh và mật độ dân số tăng cao cũng góp phần tạo môi trường lý tưởng cho virus lây lan. Trong khi đó, các cơ sở hạ tầng như vệ sinh và chăm sóc sức khỏe lại không theo kịp với sự phát triển nhanh chóng của những thị trấn và thành phố. Hiện trạng này làm tăng thêm khả năng bùng phát virus.
Biến đổi khí hậu cũng góp phần thúc đẩy mầm bệnh bùng phát. Việc trái đất nóng lên khiến cho lớp băng vĩnh cửu ở Bắc cực tan ra, nguy cơ giải phóng hàng triệu “virus zombie”.
Ngoài ra, tâm lý do dự tiêm vaccine cùng chương trình tiêm chủng bị gián đoạn đã làm nguy cơ bùng phát của nhiều căn bệnh trở nên trầm trọng hơn, chẳng hạn như sởi.
Virus ngày càng huy hiểm hơn với loài người
Trong vòng 4 năm qua, SARS-CoV-2 đã phát triển nhiều đột biến dẫn đến nhiều biến thể trên khắp thế giới. Giải thích việc vì sao virus đột biến dễ dàng như vậy, các nhà khoa học phát hiện ra rằng SARS-CoV-2 thường đột biến bằng cách xóa các phần nhỏ mã di truyền của nó. Những vị trí xóa này thường xuất hiện ở những điểm tương tự trên bộ gene, cũng chính là những vị trí mà các kháng thể của con người sẽ liên kết và bất hoạt virus. Vì thế, nhiều kháng thể không thể nhận ra virus mới xuất hiện.
Theo Live Science, gần đây các nhà khoa học đã phân tích hơn 35.000 mẫu nước từ khắp nơi trên thế giới, tìm kiếm virus RNA, hoặc virus sử dụng RNA làm vật liệu di truyền, và xác định được hơn 5.000 loài virus mới trong các đại dương trên thế giới.
Tất cả virus RNA đều chứa một gene cổ xưa gọi là RdRp, có tuổi đời hàng tỉ năm. Những virus này đều có thể biến đổi theo cách chúng ta rất khó ngờ, và không loại trừ khả năng tạo nên những đại dịch mới.
Trong một nghiên cứu được công bố vào tháng 2-2021 trên tạp chí Cell, các nhà khoa học đã phân tích hơn 28.000 mẫu vi sinh vật trong ruột người từ 28 quốc gia và phát hiện hơn 70.000 loại virus chưa từng được biết đến trước đây ẩn trong đó.
May mắn thay, một người sẽ chỉ mang theo một phần nhỏ các loại virus mới được phát hiện, và phần lớn các loại virus này không có khả năng gây hại cho con người.
Giám sát sự thay đổi virus – Ngăn ngừa đại dịch
Việc theo dõi các loại virus giúp ngăn ngừa nguy cơ xảy ra một đại dịch trong tương lai. Ví dụ, giám sát nước thải đã được sử dụng rộng rãi để phát hiện SARS-CoV2 trong đại dịch và nó có thể giúp theo dõi các loại virus khác đe dọa đến sức khỏe con người ở tương lai.
Trang East Mojo đánh giá công nghệ này giúp tìm kiếm các loại virus khác như cúm, sởi, thậm chí là bệnh bại liệt sẽ cung cấp cho con người nguồn dữ liệu hữu ích về thời điểm bùng phát. Chẳng hạn, virus bại liệt đã được phát hiện trong nước thải ở London vào năm 2022.
Sự gia tăng giám sát này sẽ làm cho các đợt bùng phát virus được ghi nhận nhiều hơn. Một số người có thể coi đây là hành vi gieo rắc nỗi sợ hãi, nhưng trang East Mojo cho rằng chính những thông tin này mới là chìa khóa để ngăn chặn bất kỳ đại dịch nào trong tương lai.
Theo SpillOver, công cụ trực tuyến xếp hạng virus theo khả năng lây nhiễm từ động vật sang người và gây ra đại dịch, virus xếp hạng cao nhất - hoặc loại virus có khả năng lây nhiễm cao nhất từ động vật sang người và gây ra đại dịch - là coronavirus 229E (chủng dơi), thuộc cùng họ virus như SARS-CoV-2 và lây nhiễm cho dơi ở châu Phi.
Một loại virus hàng đầu khác là coronavirus PREDICT CoV-35, cũng thuộc họ coronavirus và lây nhiễm cho dơi ở châu Phi và Đông Nam Á.
Các nhà nghiên cứu hy vọng công cụ truy cập này có thể được các nhà khoa học, nhà hoạch định chính sách và quan chức y tế công cộng khác sử dụng để ưu tiên cho các hoạt động nghiên cứu, giám sát và giảm thiểu rủi ro, chẳng hạn như có thể phát triển vắc xin hoặc liệu pháp điều trị trước khi dịch bệnh bùng phát.
XEM THÊM:
.jpg)
