Muỗi hút máu không chỉ gây ngứa ngáy khó chịu mà chúng còn là thủ phạm lây truyền nhiều bệnh lý nghiêm trọng, trong đó có bệnh chân voi. Đúng như cái tên của nó, phù chân voi làm các chi sưng to hơn hẳn so với chi còn lại, khiến quá trình vận động gặp nhiều khó khăn, gây tâm lý lo âu kéo dài. Vậy cụ thể, bệnh chân voi là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị ra sao? Mời các bạn tìm hiểu ở bài viết dưới đây!
Bệnh chân voi là gì?
Bệnh chân voi là gì?
Bệnh chân voi Podoconiosis là bệnh lý mà một số vùng của cơ thể như chân, tay, bộ phận sinh dục bị sưng to quá mức do giun chỉ gây ra. Vector lây bệnh phổ biến nhất là muỗi. Chúng hút máu, truyền ấu trùng giun chỉ sang người và hình thành bệnh.
Bởi căn bệnh này liên quan trực tiếp đến loài muỗi nên thường chỉ phổ biến ở các nước nhiệt đới, cận nhiệt đới, những khu vực mà chúng phát triển mạnh.
Theo thống kê của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC), phù chân voi đang ảnh hưởng đến khoảng 120 triệu người tại 80 quốc gia. Ở Việt Nam, đã có khoảng 700.000 trường hợp mắc bệnh này.
Nguyên nhân gây bệnh chân voi
Nguyên nhân gây bệnh chân voi là giun chỉ. Sau khi xâm nhập vào cơ thể qua vết đốt của muỗi mang bệnh, ấu trùng giun chỉ sẽ đến hệ bạch huyết. Hệ thống này gồm các hạch, mạch bạch huyết có nhiệm vụ duy trì cân bằng dịch của mô - là thành phần quan trọng của hệ miễn dịch.
Một người bị nhiễm tác nhân gây bệnh chỉ một lần thường không đủ để phát triển thành bệnh. Tuy nhiên, nếu họ bị nhiễm nhiều lần trong vài tháng liên tục, mạch bạch huyết sẽ bị tổn thương nặng nề, khiến các triệu chứng bệnh xuất hiện.
Giun chỉ gây bệnh chân voi ở người gồm 3 loại Wuchereria bancrofti, Brugia malayi hoặc Brugia timori với các đặc điểm:
- Loài Wuchereria bancrofti thường trú ngụ ở hệ thống bạch huyết vùng bẹn hoặc nách. Giun chỉ đực trưởng thành trông như sợi chỉ, màu trắng đục dài từ 25 - 40 mm, chiều ngang khoảng 0,1 mm. Giun cái dài hơn, khoảng 60 - 100 mm.
Giun chỉ thường trú ngụ ở hệ thống bạch huyết
- Ấu trùng Brugia malayi có ái tính với hạch bộ phận sinh dục và vùng thận. Về hình thái, loài này gần giống như giun chỉ W. bancrofti. Giun đực có kích thước khoảng 22,8 x 0,08 mm, giun cái khoảng 55 x 0,16 mm.
- Giun đực và cái thường cuộn vào nhau trong hệ bạch huyết như đám chỉ rối, gây cản trở mạch bạch huyết.
Ngoài ra, nguyên nhân gây bệnh chân voi còn do các yếu tố như: Lao, hủi, nhiễm liên cầu tái phát hoặc do tiếp xúc với một số kim loại như silic dioxit…
Ở hệ bạch huyết, ấu trùng sẽ phát triển thành giun trưởng thành trong khoảng thời gian từ 6 đến 12 tháng, khiến mạch bạch huyết bị tổn thương, giãn rộng, gây triệu chứng bệnh.
Các triệu chứng bệnh chân voi
Phần lớn, người bị nhiễm giun chỉ không có biểu hiện ra bên ngoài, chỉ khoảng 4% bệnh nhân có hiện tượng chân voi.
Khi ký sinh trùng phát triển thành con trưởng thành, người bệnh mới có một số triệu chứng như sốt, viêm mạch ở chân, nách, bẹn kèm theo nổi hạch. Những biểu hiện này thường bị người bệnh bỏ qua, không để ý đến, vô tình tạo điều kiện cho giun chỉ gây hại mạch bạch huyết.
Đến khi hệ thống bạch huyết tổn thương nghiêm trọng hình thành biến chứng, bệnh phù chân voi mới xuất hiện.
Hình ảnh bệnh chân voi
Bệnh nhân thường bị phù liên tục, phù dần từ dưới lên. Phần lớn, các trường hợp hay phù một bên chân, có thể lan tới đùi. Da trở nên dày và cứng, thậm chí xuất hiện những vết loét do tình trạng thiếu dinh dưỡng.
Nếu giun chỉ ký sinh ở hạch bộ phận sinh dục, chúng sẽ gây viêm tại khu vực này bao gồm: Viêm thừng tinh, viêm tinh hoàn, tràn dịch màng tinh. Trường hợp nặng, bộ phận sinh dục có thể sưng to như bìu voi, vú voi nhưng không đỏ và không đau.
Ngoài hệ bạch huyết, giun chỉ còn gây tổn thương thận (chiếm đến 40%) với biểu hiện người bệnh đi tiểu ra dưỡng chấp. Nước tiểu trắng đục như nước vo gạo, đôi khi còn lẫn máu. Hiện tượng này là do hồng cầu và protein có trong nước tiểu.
Dù giun chỉ gây tổn thương hệ mạch huyết ở bộ phận nào thì các triệu chứng bệnh chân voi cũng đều ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Người bệnh giảm trầm trọng khả năng lao động, sinh hoạt cá nhân, “chuyện ấy” và rất mất thẩm mỹ.
Bệnh chân voi được chẩn đoán như thế nào?
Thông thường, bệnh chân voi có thể được chẩn đoán dễ dàng khi xuất hiện triệu chứng chân sưng phù to. Tuy nhiên lúc này, hệ bạch huyết đã tổn thương nghiêm trọng. Do đó, nếu bạn sống trong môi trường nhiều muỗi, tiền sử có người bị nhiễm giun chỉ thì nên đi khám, thực hiện một số xét nghiệm chẩn đoán sớm.
Một số kỹ thuật chẩn đoán bệnh chân voi bao gồm:
- Xét nghiệm máu tìm ấu trùng giun chỉ.
- Xét nghiệm dịch dưỡng chấp để phát hiện ấu trùng giun chỉ.
- Siêu âm, chụp mạch bạch huyết: Phát hiện các tổn thương của hệ bạch huyết.
- Xét nghiệm miễn dịch hấp phụ có gắn men ELISA.
- Sinh thiết hạch bạch huyết làm giải phẫu bệnh.
Xét nghiệm máu sẽ phát hiện ấu trùng giun chỉ
Các phương pháp điều trị bệnh chân voi
Để điều trị bệnh chân voi, y học hiện nay có các phương pháp như:
Liệu pháp phức hợp điều trị suy giảm (CDT)
Liệu pháp này được coi là tiêu chuẩn quốc tế về chăm sóc điều trị phù bạch huyết nói chung hay bệnh chân voi nói riêng. Mục tiêu của CDT là tăng thoát bạch huyết để giảm sưng, xơ hóa, giảm nguy cơ viêm mô tế bào, qua đó giúp cải thiện khả năng vận động, tăng chất lượng cuộc sống.
Phức hợp điều trị suy giảm gồm hai giai đoạn:
- Tấn công: Sử dụng kỹ thuật xoa bóp thoát bạch huyết thủ công (MLD), kết hợp các bài tập phù hợp để tăng hiệu quả. Ngoài ra, người bệnh còn được chăm sóc da và hướng dẫn kiểm soát bệnh tại nhà. Việc chăm sóc da rất quan trọng bởi nó giúp kiểm soát sự xâm nhập của vi khuẩn và nấm, ngăn ngừa nhiễm trùng, loại bỏ sự phát triển quá mức của vi khuẩn trong các kẽ hở trên da, làm ẩm da để tránh khô và nứt nẻ.
- Giai đoạn duy trì: Người bệnh sẽ được hướng dẫn sử dụng quần áo để bó nén khu vực bị ảnh hưởng vào ban ngày. Trường hợp nặng, bác sĩ sẽ chỉ định băng bó cả ban đêm hoặc sử dụng thiết bị nén tùy chỉnh. Kỹ thuật xoa bóp thoát bạch huyết thủ công và tập thể dục vẫn được áp dụng trong điều trị duy trì phù bạch huyết.
Phương pháp phẫu thuật
Phương pháp này sẽ được bác sĩ xem xét khi các biện pháp điều trị khác không thành công. Phẫu thuật cắt bỏ hoặc gỡ rối và hút mỡ sẽ giúp giảm các mô dư thừa, thường áp dụng cho những bệnh nhân có khả năng di chuyển thấp và chất lượng cuộc sống suy giảm nghiêm trọng.
Cách phòng ngừa bệnh chân voi
Bởi cả ấu trùng và giun chỉ trưởng thành không sống ở môi trường tự nhiên, chỉ tồn tại trong cơ thể người và muỗi truyền bệnh nên diệt muỗi, tránh bị muỗi đốt là biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Bạn nên:
- Thường xuyên vệ sinh môi trường xung quanh, phát quang bụi rậm, khơi thông cống rãnh, vứt bỏ lu vại vỡ quanh nhà.
- Phòng tránh muỗi đốt bằng cách ngủ mùng che màn, chọn quần áo sáng màu, buổi tối mặc quần dài, áo kín tay để hạn chế muỗi đốt.
- Tiêu diệt muỗi, diệt nguồn lây bệnh: Phối hợp với các cơ quan chức năng trong các đợt phát động chiến dịch tiêu diệt muỗi.
Những thông tin chi tiết về bệnh chân voi đã được chúng tôi trình bày rõ trong bài viết trên. Nếu còn băn khoăn nào khác, mời bạn đọc liên hệ tổng đài miễn cước 1800 1044 giờ hành chính để được giải đáp. Cảm ơn các bạn!
XEM THÊM:
.webp)
.webp)
.jpg)
.png)
.png)
.jpg)
